Gezond op reis

Het is altijd extra lastig om ziek te worden buiten uw vertrouwde omgeving. Dit bericht gaat in op de gezondheidsproblemen waar reizigers mee te maken kunnen krijgen. Als u een chronische aandoening hebt, is het aan te raden ruim vóór uw vertrek contact op te nemen met uw (huis)arts.

Bereid u goed voor

Ook al gaat u misschien maar een paar dagen weg, een goede voorbereiding is altijd de moeite waard. Gebruik uw gezonde verstand. Bedenk van tevoren welke omstandigheden u op reis kunt tegenkomen. Op vakantie gaan wil niet zeggen dat u zich niet meer aan de voorschriften van uw arts hoeft te houden. Als u medicijnen gebruikt, een dieet volgt of bepaalde oefeningen moet doen, moet u dat ook op vakantie volhouden. Als u medicijnen inneemt volgens een vast schema en u naar een bestemming in een andere tijdzone gaat, moet u met uw arts overleggen hoe u dit schema kunt aanpassen.

• Vraag om een lichamelijk onderzoek. Als u onlangs bent geopereerd, een hartaanval of beroerte hebt gehad, iets gebroken hebt of een andere belangrijke aandoening hebt gehad, kan bij twijfel uw arts u goede adviezen geven als u een lange reis gaat ondernemen.

• Laat u op tijd inenten. Informeer bij uw huisarts of GGD welke vaccinaties u voor uw reis nodig hebt. Vraag om een inentingsbewijs. Als u om medische redenen niet ingeënt mag worden, moet u uw (huis)arts om een verklaring vragen. Houd het inentingsbewijs of de medische verklaring bij u in uw handbagage, zodat u die zonodig aan de douane kunt laten zien.

• Zorg dat uw gebit in orde is. Kiespijn en andere gebitsproblemen kunnen uw vakantiepret grondig bederven.

• Neem voldoende medicijnen mee. Houd rekening met onvoorziene omstandigheden. Een vakantie kan onverwacht uitlopen, bijvoorbeeld door ziekte. Als u medicijnen gebruikt, neem dan een dubbele voorraad mee. Bewaar deze gescheiden van elkaar, zodat u bij verlies altijd nog één set overhoudt. Vraag uw huisarts om een medisch paspoort met de naam van uw aandoening en van de samenstelling en dosering van de medicijnen, zodat u in geval van nood snel geholpen kunt worden. Als u allergisch bent voor bepaalde medicijnen, vraag uw arts dan om een medisch attest. Om problemen met de douane te voorkomen, kunt u het medisch paspoort en attest het beste in uw handbagage bewaren. Informeer van tevoren (bijvoorbeeld bij de ambassade) of uw medicijnen in het land waar u naar toe gaat onder de narcoticawet vallen.

Draag een SOS-armband als u overgevoelig bent voor bepaalde medicijnen, voedingsmiddelen of insectenbeten. Voor noodsituaties is het handig om een kaartje bij u te dragen waarop uw bloedgroep staat. Controleer op tijd de uiterste houdbaarheidsdatum van geneesmiddelen.

In uw bagage mag ook het volgende niet ontbreken:
Een goede EHBO-set (met in elk geval een thermometer, schaar, pincet, ontsmettingsmiddel, pijnstillers zoals aspirine of paracetamol, koortswerende middelen, zuurrem-mende middelen, laxeermiddelen, verschillende soorten pleisters, steriele gaasjes, verband, watten, insectenwerende middelen). Oral Rehydration Salt (tegen uitdroging bij diarree) en een stopmiddel. Als u naar een zonnige bestemming gaat: zonnebrandmiddelen met een hoge beschermingsfactor. Denk eraan dat bepaalde geneesmiddelen allergische reacties op zonlicht kunnen veroorzaken. Als u een bril of contactlenzen draagt: een reservebril of-lenzen (plus lensvloeistoffen).

• Vraag tijdig advies aan uw arts over de mogelijke risico’s voor uw gezondheid.

Als u een aandoening hebt zoals hoge bloeddruk, bloedarmoede, ademhalingsproblemen of hart- en vaatziekte, kan uw gezondheid in gevaar komen door bijvoorbeeld een verblijf op grote hoogte en zware luchtverontreiniging (in veel grote steden een ernstig probleem). Ook voor ouderen kunnen deze omstandigheden tot gezondheidsrisico’s leiden. Stel u vooraf ook op de hoogte van het niveau van de medische voorzieningen in het land waar u naar toe gaat. Probeer adressen te krijgen van (Engelssprekende) artsen en betrouwbare ziekenhuizen. Een goede reisgids kan u een eind op weg helpen.

• Kijk uw verzekeringspolis na. Zorg ervoor dat u niet vertrekt zonder een uitgebreide ziektekosten- en/of reisverzekering. Laat u informeren door uw reisbureau, verzekeringsmaatschappij of bank. De meeste reisverzekeringen dekken ook medische kosten, al dan niet afhankelijk van het gekozen pakket. Een ziektekostenverzekering geeft vaak ook dekking voor het buitenland. Let erop dat er tussen deze twee geen gaten in de dekking ontstaan. Lees de polisvoorwaarden zorgvuldig door. Als u van plan bent een avontuurlijke of actieve vakantie te houden, controleer dan van tevoren of die activiteiten wel worden gedekt door uw verzekering. Sporten die grote risico’s met zich meebrengen, zoals abseilen, bungee jumping, skiën en dergelijke, worden vaak niet meeverzekerd.

Inentingen voor verre bestemmingen

Naast de inentingen die u waarschijnlijk al gehad hebt (mazelen, bof, rode hond, difterie, kinkhoest, tetanus, polio), worden door de GGD vaak ook de volgende inentingen aanbevolen bij reizen naar verre bestemmingen:

Herhalingsinentingen
• Difterie, tetanus en polio (DTP). Deze inentingen zijn vijftien jaar geldig en moeten dus soms herhaald worden.
• Polio. Sommige reizigers krijgen na overleg niet de hele DTP-prik, maar alleen het poliovaccin. De kans op bijwerkingen is dan veel kleiner.
• Mazelen. Als u als kind bent ingeënt tegen mazelen kunt u met een arts van de GGD overleggen of een herhalingsinenting zin heeft.

Andere inentingen
Gele koorts. Voor veel tropische bestemmingen aanbevolen (onder andere veel landen in Afrika en Latijns-Amerika), soms zelfs verplicht (veel Afrikaanse landen). De inenting is tien jaar geldig.

Besmettelijke geelzucht (hepatitis A). Aanbevolen voor de meeste niet-westerse landen. Gammaglobuline biedt kortdurende bescherming (één tot drie maanden). Voor langdurige bescherming (ongeveer tien jaar) kunt u zich laten inenten met een vaccin. Hepatitis B. Dit is eigenlijk alleen nodig voor reizigers die voor langere tijd (minstens zes maanden) naar een land gaan waar de ziekte voorkomt (landen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika). De beschermingsduur is tien jaar.

• Tyfus. Aanbevolen voor vrijwel alle landen waar de hygiëne wat te wensen overlaat. De beschermingsduur is drie jaar.
• Hersenvliesontsteking (meningitis). Aanbevolen voor landen waar de ziekte voorkomt (onder andere in het Sahel-gebied). De beschermingsduur is drie jaar.

Malaria

Als u naar een land gaat waar malaria voorkomt, moet u uw huisarts of GGD vragen om anti malariamiddelen. Deze moet u al een aantal weken voor uw vertrek gaan innemen. Bovendien moet u proberen te voorkomen dat u door malariamuggen wordt gestoken:
• Slaap onder een muskietennet.
• Zet de airconditioning of ventilator aan.
• Draag (vooral na zonsondergang) goed dekkende kleding (lange mouwen, lange broek, dichte schoenen).
• Smeer onbedekte lichaamsdelen regelmatig in met een muggenwerende crème of een ander insectenwerend middel.
• In sommige landen kunt u speciale anti muggenwierook kopen.

Reisziekte

Elk vervoermiddel kan reisziekte veroorzaken. Het kan plotseling optreden en begint met een gevoel van onrust. Later kunnen zich verschijnselen als koud zweten, duizeligheid, overgeven en diarree voordoen. Meestal gaan de klachten over zodra de beweging van het voertuig stopt. Hoe meer u reist, des te beter zult u zich aanpassen aan de bewegingen van vervoermiddelen. Reisziekte kan vaak door simpele maatregelen worden voorkomen:

• Op een schip: vraag om een hut in het midden van het schip ter hoogte van de waterlijn.
• In een vliegtuig: vraag om een stoel ter hoogte van de vleugels en zet de ventilatie aan zodra u aan boord bent. Richt de ventilatie op uw gezicht.
• In een trein: ga bij het raam zitten, met uw gezicht naar de rijrichting toe zodat u vooruit rijdt.
• In een auto: ga voorin zitten.

Als u gevoelig bent voor reisziekte, probeer dan het volgende:
• Richt uw blik op de horizon of een stilstaand voorwerp in de verte.
• Neem van tevoren eventueel een pil tegen reisziekte. Houd wel rekening met de versuffende werking van deze middelen.
• Vraag uw arts om andere medicijnen als gewone reisziektepillen niet goed genoeg werken.
• Lees niet.
• Laat uw hoofd stil tegen de hoofdsteun rusten.
• Rook niet. Ga ook niet bij andere rokers zitten.
• Eet niet teveel en vooral geen scherp gekruid voedsel.
• Drink geen alcohol.
• Als u ondanks deze maatregelen toch nog ziek wordt, neem dan wat beschuit, crackers of een koolzuurhoudende frisdrank om uw maag tot rust te brengen.

Vliegreizen

Reizen per vliegtuig is erg snel en erg veilig. Het reizen op grote hoogte en met hoge snelheid stelt echter wel bijzondere eisen aan uw lichaam. U kunt te maken krijgen met de volgende problemen:

Uitdroging
De drukcabine van een vliegtuig heeft een lage luchtvochtigheid, onder de 10 procent. U kunt daardoor snel vocht tekort komen. Om dit te voorkomen, moet u tijdens de vlucht veel drinken, het liefst water of vruchtensap. Beperk het gebruik van alcohol en cafeïne.

Trombose
Door het zitten tijdens een lange vlucht hoopt zich vocht op in het zachte weefsel van uw benen. Dit verhoogt de kans op het ontstaan van een bloedprop in de aders (trombose). Om de bloedstroom te verbeteren kunt u het volgende doen:

• Sta regelmatig (liefst elk uur) even op en loop wat heen en weer. In een groot vliegtuig kunt u makkelijk rondjes lopen door het gangpad.
• Buig uw enkels of druk uw voeten tegen de vloer of de voetensteun en span uw spieren aan. Span uw beenspieren aan en ontspan ze weer. Doe hetzelfde met uw buikspieren.
• Als u snel last hebt van gezwollen enkels of als u spataders hebt, draag dan steunkousen. Zet uw voeten op bijvoorbeeld uw beautycase of een stevige tas.

Oorpijn
Door het drukverschil tijdens het opstijgen en dalen kunt u last krijgen van oorpijn. Probeer dan het volgende:
• Haal diep adem en houd de lucht twee seconden vast.
• Blaas een kwart van de lucht langzaam uit terwijl u uw lippen steeds meer samenknijpt.
• Houd uw lippen stijf op elkaar en probeer dan te blazen alsof u trompet speelt. Zet hierbij niet te veel druk.
• Adem na twee seconden weer normaal uit.
• Om te voorkomen dat u licht in uw hoofd wordt, moet u dit niet vaker dan tien keer doen.
• Gapen, vaak slikken en kauwgom kauwen kunnen ook goed helpen.

Vliegen en verkoudheid

Als u een verkoudheid hebt, zal die waarschijnlijk niet erger worden door het vliegen. U kunt echter wel hevige oorpijn krijgen tijdens het stijgen maar vooral bij het dalen van het vliegtuig. Dit komt door het verschil in luchtdruk. Op grote hoogte is de luchtdruk lager, en tijdens het dalen neemt de druk toe.

De buizen van Eustachius verbinden de keel met het middenoor. Deze dunne buizen zorgen ervoor dat de druk in uw middenoor en de buitenlucht gelijk blijft. Bij een verkoudheid zijn de buizen van Eustachius vaak verstopt. De lage druk die daardoor in het middenoor ontstaat, veroorzaakt een pijnlijke druk op het trommelvlies. Uw lichaam zal proberen de druk te verhogen, maar dat kan ertoe leiden dat er vocht of zelfs bloed in het middenoor komt.

Als u verkouden bent tijdens een vliegreis, volg dan de onderstaande adviezen op om oorpijn te voorkomen:

• Neem minstens een uur voor het opstijgen en het dalen neusdruppels met een decongestivum (een middel dat het slijmvlies doet slinken). Hierdoor gaan de buizen van Eustachius weer open.
• Drink wat tijdens het opstijgen en landen. Vooral als u verkouden bent, moet u ervoor zorgen dat u tijdens de vlucht voldoende vocht binnenkrijgt. De vloeistof zorgt ervoor dat uw keel en slijmvliezen niet uitdrogen. Het slijm dat door de verkoudheid vrijkomt, is dunner en wordt gemakkelijker afgevoerd. Drink geen alcoholische dranken, want die drogen het lichaam juist uit.

Jetlag

Als u naar een andere tijdzone reist, kunt u last krijgen van jetlag. Het wordt veroorzaakt doordat uw lichaam opeens een ander patroon van eten, werken, rusten en slapen moet volgen. Dit kan klachten geven zoals vermoeidheid, sufheid, slapeloosheid, concentratieverlies, prikkelbaarheid en soms ook lichte coördinatiestoornissen. Het hangt van de reis-duur en de reisrichting af of u er veel last van zult hebben. Als u naar het oosten vliegt, gaat u vooruit in de tijd. Uw lichaamsklok wordt dus vooruit gezet. Dit is vaak lastiger dan wanneer u naar het westen vliegt; dan duurt uw dag namelijk juist langer. Bij de meeste mensen past het lichaam zich aan met één uur per dag. Als u vier tijdzones passeert, zal uw lichaam dus vier dagen nodig hebben om weer in het gewone ritme te komen. Help uw lichaam zoveel mogelijk:

• Pas uw biologische klok tijdig aan. U kunt uw lichaamsklok al een aantal dagen vóór vertrek laten wennen aan het nieuwe tijdschema door alvast het dag-nachtpatroon van uw bestemming aan te nemen.
• Drink veel en eet matig. Tijdens de vlucht moet u veel drinken om uitdroging te voorkomen. Alcohol en cafeïne kunt u maar beter vermijden, want deze drogen het lichaam nog meer uit en kunnen bovendien uw slaap verstoren. Eet niet teveel en vooral niet te vet tijdens de vlucht.

Er is onderzocht of het hormoon melatonine jetlag zou kunnen voorkomen of verminderen. Melatonine wordt ’s nachts door de hersenen aangemaakt. Het speelt een rol bij het slaap- en waakritme van het lichaam. Dat is ook de reden waarom er onderzoek is gedaan naar het mogelijk gunstige effect van melatonine op jetlag. De uitkomsten van de onderzoeken wisselen nogal. Er zijn aanwijzingen voor dat het innemen van kleine doses melatonine gedurende de dag kunnen helpen de slaap naar voren of achteren te schuiven. Het lichaam zou zich daardoor misschien makkelijker kunnen aanpassen aan een ander dag-nachtritme. Volgens andere onderzoeken helpt melatonine echter niet om jetlag te voorkomen, en het zou het misschien zelfs erger kunnen maken.

Hieruit blijkt wel dat over melatonine nog niet veel bekend is. Men weet nog niet genoeg over de werking, en ook niet over de wisselwerking met medicijnen. Bovendien is er twijfel over de zuiverheid van de preparaten. Melatonine is in de apotheek verkrijgbaar en wordt niet als medicijn beschouwd. Wij raden het gebruik van melatonine af, omdat er nog niet genoeg duidelijkheid is over de werkzaamheid en mogelijk schadelijke bijwerkingen.

Reizigersdiarree

Ongeveer de helft van alle mensen die minder ontwikkelde landen bezoeken, wordt door diarree getroffen. Met de volgende adviezen kunt u dit risico zo klein mogelijk houden.

• Eet alleen voedsel dat goed verhit is en goed warm opgediend wordt. Vermijd rauwe groenten, salades, rauwe vis of schaal- en schelpdieren en rood of slecht gebakken vlees.
• Drink geen kraanwater. Ook producten die hiervan zijn gemaakt of ermee zijn bereid (bijvoorbeeld ijsblokjes) zijn risicobronnen. Dranken die met gekookt water zijn bereid, zoals koffie en thee, zijn meestal wel veilig. Als u mineraalwater, frisdrank, bier of wijn wilt drinken, zorg er dan voor dat u de ongeopende fles te zien krijgt.
• Gebruik ook voor het tandenpoetsen mineraalwater. Zorg dat u bij het douchen geen water binnenkrijgt.
• Vruchten moeten zorgvuldig worden geschild.
• Vermijd niet-gepasteuriseerde of ongekookte melk en producten die hiermee zijn bereid (bijvoorbeeld ijs).
• Neem alleen stoppende medicijnen als dat echt nodig is, bijvoorbeeld voor een lange busreis. Door deze medicijnen blijven de bacteriën namelijk langer in het lichaam, waardoor de ellende nog langer duurt.

Hitteberoerte

In een warm klimaat kunt u zich na een dag in de zon zwak, duizelig en misselijk voelen. Doordat u heel erg transpireert, verliest u meer vocht dan u zo snel kunt aanvullen. Om een hitteberoerte te voorkomen, kunt u het volgende doen:
• Doe het rustig aan. Span u vooral de eerste dagen niet te veel in.
• Rust regelmatig uit in de schaduw.
• Eet niet teveel en niet te zwaar.
• Drink veel, ook als u nog geen dorst hebt. Drink geen alcohol of cafeïnehoudende dranken.
• Draag lichtgekleurde, lichtgewichtkleding die ademt. Bescherm uw hoofd (een hoed met brede rand is het best).
• Als u de eerste verschijnselen van een hitteberoerte opmerkt, ga dan in de schaduw zitten of ga naar een ruimte met airconditioning. Voor meer informatie over hitteberoerte.

Het lage zuurstofgehalte van de lucht op grote hoogte kan hoogteziekte veroorzaken. De eerste klachten zijn hoofdpijn, kortademigheid bij lichte inspanning, vermoeidheid, misselijkheid en onrustige slaap. Als u van plan bent te gaan klimmen, houd u dan aan de volgende richtlijnen:

Begin langzaam. Begin op een hoogte onder de 3000 m.
• Geef uw lichaam de tijd om zich aan te passen. Neem vooral in het begin regelmatig een dag rust om aan de hoogte te wennen.
• Doe kalm aan. Als u kortademig wordt of erg vermoeid bent, doe het dan wat rustiger aan.
• Stijg geleidelijk. Klim niet meer dan een kilometer per dag en niet meer dan 300 m bij hoogten boven de 4000 m.
• Slaap op een lager punt. Probeer een paar honderd meter lager te slapen dan het hoogste punt dat u die dag bereikt hebt.
• Rook niet en drink geen alcohol.
• Vraag uw huisarts of GGD eventueel om medicijnen. Een medicijn zoals bijvoorbeeld acetazolamide kan de klachten verminderen of helemaal voorkomen.

Blaren

Blaren kunnen u behoorlijk ophouden. Probeer ze daarom te vermijden:
• Draag goede, comfortabele schoenen.
• Draag katoenen of wollen sokken.
• Houd uw voeten extra droog met behulp van talkpoeder.
• Doe speciale antiblaarpleisters op plekken waar wrijving optreedt. Deze geven een extra, beschermende laag.

Reizen na een hartaanval

Als u een aandoening van hart of bloedvaten hebt of als u pijn op de borst (angina pectoris) hebt of als u een hartaanval of beroerte hebt gehad, houd u dan aan de volgende adviezen:
• Wees bedacht op klachten van een hartaanval of beroerte. Zoek bij de eerste waarschuwingstekenen direct hulp. Zorg ervoor dat u weet waar u hulp kunt krijgen.
• Houd de uiterste houdbaarheidsdatum van uw medicijnen goed in de gaten.
• Rijd niet langer dan vier uur met de auto zonder te rusten.
• Drink geen alcohol, of in elk geval zo weinig mogelijk. Uw hart gaat slechter werken door alcohol.
• Vermijd de middagzon in een warm klimaat.
• Als u een pacemaker gebruikt, laat de batterij dan controleren voordat u op reis gaat.

Veiligheid en misdaad

Ook als u op vakantie bent moet u uw gezond verstand gebruiken om diefstal te voorkomen. Toeristen kunnen een aantrekkelijk doelwit zijn. Hieronder volgen enkele adviezen die eigenlijk niet alleen voor op vakantie gelden, maar ook voor thuis.

• Vermijd donkere, stille steegjes, paden en slecht verlichte straten. Maak ’s avonds geen ommetje rond het hotel.
• Reis ’s nachts niet alleen.
• Neem niet te veel contant geld mee. Gebruik liever reischeques en creditcards. U moet ook een telefoonnummer of adres hebben waar u diefstal of verlies van cheques of creditcards kunt melden. Bewaar deze gegevens op een aparte plek.
• Een heuptasje dat u onder uw kleren kunt dragen is de veiligste plek om uw geld, creditcards en andere waardevolle dingen in te bewaren. Als u geen heuptasje hebt, bewaar uw geld en dergelijke dan in elk geval op verschillende plekken. Als alles in één portemonnee of tas zit, bent u bij verlies of diefstal in een keer alles kwijt.
• Kom niet in de buurt van demonstraties en rellen.
• Gedraag u niet opzichtig. Vermijd luide gesprekken en ruzie. Bespreek uw reisplannen of privézaken niet met vreemden.
• Let op zakkenrollers. Vaak werken ze in paren, waarbij de een u afleidt en de ander uw zakken rolt. Wees op uw hoede als iemand tegen u aanloopt, uw arm pakt of de weg vraagt.
• Als u een schoudertas hebt, doe de band dan schuin over uw borst. Houd de tas dicht tegen uw lichaam aan.
• Gedraag u altijd alsof u een duidelijk doel hebt, zelfs als u verdwaald bent. Vraag, als het even kan, alleen de weg aan de politie of andere mensen in uniform.
• Als u ’s avonds uit gaat, laat dan altijd iemand weten hoe laat u weer terug zult zijn. Ga ’s avonds niet alleen op straat.
• Stribbel niet tegen als u beroofd wordt. Geef uw geld en waardeartikelen af deze kunnen vervangen worden, u niet.
• Houd uw hotelkamer altijd op slot. Spreek af dat u bezoekers in de lobby zult ontmoeten. Als er op de deur van uw hotelkamer wordt aangeklopt, kijk dan eerst door het kijkgaatje wie er is.
• Laat geen waardevolle spullen in uw hotelkamer achter. Gebruik desnoods de hotel kluis.
• Stap liever niet alleen met een vreemde in een lift.