Gezichtsbedrog

Gezichtsbedrog is een term voor de figuurtjes die er op uit zijn ons te misleiden; de term suggereert namelijk dat het oog niet juist interpreteert. In de meeste gevallen zijn het echter de hersenen die misleid worden en niet de ogen.

Visuele illusies (een juistere term) zijn het bewijs dat onze hersenen bezig zijn met het vormen en selecteren van modellen op grond van informatie die het oog oplevert.

In de loop der jaren is een groot aantal visuele illusies geconstrueerd. Bekend zijn de geometrische illusies waarbij men ruimtelijke verhoudingen – lengten, krommingen, oppervlakken – anders ziet dan zij bij meting blijken te zijn.

De waarneming die tot stand komt in de schors van de grote hersenen wordt dus door andere wetmatigheden bepaald en is in dit opzicht betrekkelijk onafhankelijk van de buitenwereld.

Soms slagen de hersenen er niet in een “model” te vinden voor wat het oog ziet. Men heeft eens schaduwen van ronddraaiende voorwerpen geprojecteerd op een vlak scherm; proefpersonen moesten dan zeggen wat zij er in zagen.

Was het voorwerp een uit draden gevormde kubus dat zagen de toeschouwers slechts een draaiende kubus; het was echter moeilijk om aan te geven naar welke kant de kubus draaide, nu eens leek dat de ene kant te zijn en dan weer de andere kant. Wel bleef men steeds een kubus zien, zelfs nadat een aantal ribben ervan was verwijderd.

Was echter het roterende voorwerp zomaar een figuur, zoals een willekeurig gebogen stuk draad, dan veranderden de indrukken ingrijpend. De toeschouwers konden er niets van maken en zagen zelfs niet dat het voorwerp draaide. De schaduw leek op een dansende slang die voortdurend van vorm veranderde, kennelijk heeft de mens voor kronkels die niets betekenen geen ”model” in het hoofd.